وظایف پوست ما

وظایف پوست ما

پوست، به‌عنوان بزرگ‌ترین اندام بدن، نقش‌های متعددی در حفظ سلامت و عملکرد بهینه بدن ایفا می‌کند. این اندام پیچیده و چندلایه، وظایف حیاتی متنوعی را بر عهده دارد که در ادامه به تفصیل بررسی می‌شوند.

1-محافظت:

1-1یک سد فیزیکی:

پوست به‌عنوان اولین خط دفاعی بدن در برابر عوامل خارجی عمل می‌کند و دارای مکانیسم‌های متعددی است که از بدن در برابر خطرات محیطی محافظت می‌کنند. لایه بیرونی پوست، به‌ویژه اپیدرم و به‌طور خاص لایه شاخی (Stratum Corneum)، از سلول‌های مرده‌ای تشکیل شده که به‌هم چسبیده‌اند و مانند یک دیوار مستحکم عمل می‌کنند. این لایه مانع از ورود مستقیم باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا به داخل بدن می‌شود[1].

2-1 سد شیمیایی:

علاوه بر سد فیزیکی، پوست دارای غددی است که ترشحات مختلفی از جمله عرق و سبوم (چربی طبیعی پوست) تولید می‌کنند. این ترشحات دارای خواص ضد میکروبی هستند و می‌توانند رشد باکتری‌ها و قارچ‌های مضر را مهار کنند. عرق حاوی آنزیم‌هایی مانند لیزوزیم است که دیواره باکتری‌ها را تجزیه می‌کند[2]. چربی پوست نیز حاوی اسیدهای چرب آزاد است که محیطی اسیدی (با pH حدود ۴.۵ تا ۵.۵) ایجاد می‌کند و رشد بسیاری از میکروارگانیسم‌های مضر را محدود می‌سازد.[3]

3-1 ایمنی در برابر میکروب‌ها:

علاوه بر این، پوست دارای سلول‌های ایمنی تخصصی مانند ماکروفاژها، سلول‌های لانگرهانس و نوتروفیل‌ها است که محیط پوست را به‌طور مداوم بررسی می‌کنند و در صورت مشاهده میکروب‌ها یا مواد مضری که از سد فیزیکی عبور کرده‌اند، واکنش ایمنی ایجاد می‌کنند[4].

4-1 رنگدانه‌های محافظ:

ملانوسیت‌ها، سلول‌های موجود در اپیدرم، رنگدانه ملانین تولید می‌کنند که به جذب و کاهش اثرات مخرب اشعه UV کمک می‌کند. این مکانیسم از آسیب‌های DNA سلولی و در نتیجه از ایجاد سرطان‌های پوستی جلوگیری می‌کند[5].

5-1 بازسازی سریع آسیب‌ها:

در صورت آسیب دیدن پوست (مثلاً در اثر بریدگی، سوختگی یا زخم)، سلول‌های کراتینوسیت و فیبروبلاست‌ها برای بازسازی بافت آسیب‌دیده فعال می‌شوند. عوامل رشد (Growth Factors) در این فرآیند نقش مهمی ایفا می‌کنند و باعث تسریع ترمیم زخم و بازیابی سد محافظ پوست می‌شوند[6].

بنابراین، پوست یک سیستم چندلایه و پیچیده برای دفاع از بدن دارد که شامل سد فیزیکی، سد شیمیایی، سلول‌های ایمنی و مکانیسم‌های ترمیمی است. مراقبت مناسب از پوست، مانند مرطوب نگه داشتن آن، استفاده از ضدآفتاب و رعایت بهداشت، می‌تواند این سدهای دفاعی را تقویت کرده و از بروز عفونت‌ها و بیماری‌های پوستی جلوگیری کند.

2-تنظیم دما:

پوست یکی از مهم‌ترین اندام‌های بدن در حفظ تعادل دمایی (هموستاز حرارتی) است که با استفاده از مکانیسم‌هایی مانند تعریق، تغییر جریان خون و واکنش‌های عضلانی، به تنظیم دمای بدن در شرایط مختلف کمک می‌کند. این فرآیندها تحت کنترل سیستم عصبی خودمختار و به‌ویژه هیپوتالاموس انجام می‌شوند[7].

1-2 در شرایط گرم:

در شرایط گرم، غدد عرق مایعی حاوی آب و نمک ترشح می‌کنند که با تبخیر از سطح پوست، گرما را از بدن دفع کرده و باعث خنک شدن آن می‌شود. علاوه بر این، گشاد شدن عروق خونی موجب افزایش جریان خون در سطح پوست شده و دفع گرما را تسریع می‌کند که در نتیجه، پوست قرمزتر و گرم‌تر به نظر می‌رسد[8].

2-2: در شرایط سرد:

در مقابل، در شرایط سرد، بدن از سه مکانیسم اصلی برای حفظ گرما استفاده می‌کند[9]

1. انقباض عروق خونی: این مکانیسم موجب کاهش جریان خون به سطح پوست و حفظ گرمای داخلی می‌شود.
2. لرزش عضلانی: از طریق افزایش فعالیت متابولیکی باعث تولید گرما می‌شود.
3. سیخ شدن موها: در برخی حیوانات به حفظ لایه‌ای از هوای گرم کمک می‌کند، اما در انسان تأثیر کمی دارد.

تمامی این واکنش‌ها توسط هیپوتالاموس، که به عنوان ترموستات بدن عمل می‌کند، تنظیم شده و بر اساس اطلاعات دریافتی از گیرنده‌های حرارتی پوست و مغز، دستورات لازم را برای تنظیم دما صادر می‌کند. این مکانیسم‌های هوشمند، بدن را در برابر خطراتی مانند گرمازدگی در شرایط گرم و هیپوترمی (افت دمای شدید) در شرایط سرد محافظت می‌کنند. برای عملکرد صحیح این فرآیندها، رعایت نکاتی مانند نوشیدن آب کافی، پوشیدن لباس مناسب و اجتناب از قرارگیری طولانی در دماهای شدید ضروری است[7].

3- اندام حسی بدن:

پوست نه‌تنها سدی محافظ در برابر عوامل خارجی است، بلکه یک اندام حسی پیچیده محسوب می‌شود که از طریق شبکه‌ای از گیرنده‌های عصبی، توانایی درک لمس، فشار، درد، گرما، سرما و ارتعاشات را دارد.

گیرنده‌های مکانیکی مانند جسمک‌های مایسنر، مرکلی، رافینی و پاچی‌نی مسئول درک لمس، فشار و ارتعاشات هستند، در حالی که گیرنده‌های حرارتی تغییرات دمایی را تشخیص داده و اطلاعات را به هیپوتالاموس ارسال می‌کنند تا دمای بدن تنظیم شود. همچنین، گیرنده‌های درد وظیفه هشدار در برابر آسیب‌های فیزیکی، شیمیایی یا حرارتی را بر عهده دارند[10].

منابع:

1. Menon, G.K., G.W. Cleary, and M.E. Lane, The structure and function of the stratum corneum. International journal of pharmaceutics, 2012. 435(1): p. 3-9.
2. Swaney, M.H., et al., Sweat and sebum preferences of the human skin microbiota. Microbiology spectrum, 2023. 11(1): p. e04180-22.
3. Braun-Falco, O. and H. Korting, Normal pH value of human skin. Der Hautarzt; Zeitschrift fur Dermatologie, Venerologie, und verwandte Gebiete, 1986. 37(3): p. 126-129.
4. Nakai, K., Multiple roles of macrophage in skin. Journal of dermatological science, 2021. 104(1): p. 2-10.
5. Sulaimon, S.S. and B.E. Kitchell, The biology of melanocytes. Veterinary dermatology, 2003. 14(2): p. 57-65.
6. Maas-Szabowski, N., A. Shimotoyodome, and N.E. Fusenig, Keratinocyte growth regulation in fibroblast cocultures via a double paracrine mechanism. Journal of cell science, 1999. 112(12): p. 1843-1853.
7. Chen, C.-P., et al., Effects of temperature steps on human skin physiology and thermal sensation response. Building and Environment, 2011. 46(11): p. 2387-2397.
8. Uemae, M., T. Uemae, and M. Kamijo, Psychological response to changes in temperature and humidity near the skin in the environments between thermo-neutral and hot. International Journal of Clothing Science and Technology, 2022. 34(6): p. 905-918.
9. Uter, W. and L. Kanerva, Physical causes: heat, cold, and other atmospheric factors. Kanerva’s occupational dermatology, 2020: p. 467-479.
10. McGlone, F. and D. Reilly, The cutaneous sensory system. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2010. 34(2): p. 148-159.